Բնավ չափազանցություն չէ, երբ բազմիցս խոսվում և գրվում է այն մասին, որ Օսմանյան կայսրությունում լավագույն դիվանագետները, տնտեսագետները, բժիշկները,արհեստավորները հայեր են եղել: Անմրցելի մասնագիտական որակ ու կշիռ են ունեցել հայկական տարբեր գերդաստաններ: Տյուզյանների տոհմը հայտնի է եղել ոսկերչության ու դրամահատության, Տատյանները` զինագործության, Պալյանները` ճարտարապետության մեջ; Հայ ամիրաները գլխավորել են Օսմանյան կայսրության տնտեսության գլխավոր ճյուղերը, իրականացրել հարկահավաքումը երկրում: Բանիմաց ու խելացի հայ մեծանունների են վստահվել պետական կարևորագույն պաշտոններ, ընդ որում` ժառանգաբար: Թուրքիայի ներկայիս արտգործնախարան Ա. Դովութօղլուն անգամ այդ մասին բառացիորեն ասել է. <<Մինչև 1914թ,. Թուրքիայում կային հայ նախարարներ: Եվրոպական մի շարք երկրներում Թուրքիային ներկայացնում էին ազգությամբ հայ դեսպանները, իսկ օսմանյան աղբյուրներում հայերը հիշատակվում են որպես ամենահնազանդ հպատակներ>>:
Օսմանյան կայսրության առաջին հայ նախարարը եղել է Գրիգոր Աղաթոնը: Նա նաև Օսմանյան կայսրության առաջին քրիստոնյա նախարարն էր: Աղաթոնը ղեկավարել է շինարարության հարցերով զբաղվող նախարարությունը: Օսմանցիների համար հայերը դիվանագիտական առաքելություն էին իրականացնում:Կարապետ Արթին Դավուդյանը եղել է Բեռլինում Թուրքիայի դեսպանը, ապա` Լիբանանում կառավարիչ: Հայտնի դիվանագետներ էին հյուպատոսներ Մանուկ Ազարյանը` Ս-Պետերբուրգ, Միհրան Գավաֆյանը` Վիեննա, Հռոմ, Մինաս Երամը` Նեապոլ: Օրենսդիր մարմնում ևս հայեր կային: Օսմանյան առաջին խորհրդարանում գործել են հայ պատգամավորներ Համազասպ Պալարյանը` Կարին, Սեպուհ Յավուրյանը, Ռուբեն Յազըճյանը` Էդիրենե, Սահակ Յավուրյանը` Պրուսիա, Հակոբ Շահինյանը` Սեբաստիա:
Հայերը զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ նաև դատական ատյաններում: Օսմանյան Սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-ը , որը հայտնի էր 1894-96թթ հայության զանգվածային կոտորածներ կազմակերպելով, որոշ հետազոտողների հավաստմամբ ուներ հայկական գեն: Նրա մայրը հայուհի էր` Փիրիմուջյան ազգանունով:
Եթե հայատյաց միջավայրում հայ օրենսդիրը, դիվանագետը կամ զորականը կարողացել են գրոհել այդպիսի բարձունքներ, ապա մնում է ենթադրել, թե այլ երկրների բարենպաստ միջավայրում ինչ դիրքերի կհասնեին հայ գործիչները: Օտար երկրների ղեկավարներն ըդգծված դրական վերաբերմունք էին ցուցաբերում աշխարհասփյուռ հայ համայնքների նկատմամբ, բարձր գնահատելով բեկորացած հայ ժողովրդի հանճարի փայլատակումը, նրա գործունյա ու շնորհաշատ զավակներից շատերին պաշտոնների կարգել իրենց պալատներում` վստահելով նրանց դիվանագիտական, առևտրատնտեսական, իսկ երբեմն էլ զինվորական կարևոր գերատեսչություններ:
Комментариев нет:
Отправить комментарий