ԱՊԱՐԱՆՑԻ ԿՆՈՋ ՏԱՐԱԶ

Երկրորդ դարից կոչվել է Քասաղ, առաջին անգամ հիշատակել է պատմիչ Պտղոմայիսը իսկ տասերորդ դարից կրում է Ապարան անունը, որը նշանակում է Պալատ: Ապարանը պատմական Հայաստանի Նիգ գավառի կենտրոնն էր: Գնթունյաց նախարարական տան նստավայրը, որտեղ նրանք կառուցել են 6-րդ դարում Քասաղի բազիլիկը: Զաքարիա պատմիչը ԺԷ դարում Ապարանի անունը հիշատակում է Քասաղ իսկ 17-րդ դարից մինչև 1935 թվականը կոչվել է Բաշ-Աբարան:

    Ապարանը հարուստ է եղել իր կոթողային հուշարձաններով՝ Աստվածընկալ վանքը 13-րդ դար, Ապարանի մոտակա գյուղ Մռավյանում՝ Մենաստան վանքը 10-12-րդ դար և այլ հուշարձաններ:

     Մայիսի 20, 1918 թվականին Ապարանի բնակիչները Բաշ-Ապարանի ճակատամարտում, ղեկավարությամբ և գլխավորությամբ Ազգային Հերոս Դրոյի (Դրաստամարտ Կանայան)՝ զգալի հարված հասցրեցին թրքական բանակին: Կասեցնելով Ալեքսանդրապոլից դեպի Երևան առաջընթացը, հետո մղելով խմբերը, փախուստի մատնեցին թշնամուն:

     Հեռավոր Ամերիկայում 1956 թվականի Մարտի 8-ին փակվեց Ազգային Հերոս Դրոյի հիսուն և ավելի տարիների գործուն պատմության կյանքի էջը: Նրա աճյունները փոխադրվեցին Ապարանում կառուցված Բաշ-Աբարան հուշարձանին կից վայրում:

Տարազ

Ապարանի տարազը նշանավոր է իր բարձր գլխարկով, որը պատրաստելու համար միշտ կարվում էին երիզներ. պարեգոտի կուրծքը զարդարված էր ոսկեթել ձեռագործներով ինչպես նաև գոգնոցը: Գոգնոցի և կուրծքի ձեռագործներով զարդարված կտորի գույնը՝ սովորաբար ընտրվում էր գլխարկի գույնից: Թևերը ուներ Զպուն (հագուստի կտորից ավելացրած երկար կտորներ), որոնք կարվում էին թևերի տակիս և կախվում էին ձեռքի վրա: 

Նևրիկ Ազատյան,

Հայկական տարազները և տեղագրություն, 2006